Մաուգլին զեբրին և սև հովազին հարցնում է, թե ինչ օր է այսօր։ Զեբրը միշտ ստում է երկուշաբթի, երեքշաբթի և չորեքշաբթի օրերին: Հովազը միշտ ստում է հինգշաբթի, ուրբաթ և շաբաթ օրերին: Զեբրն ասում է. «Երեկ իմ սուտ խոսելու օրերից մեկն էր»։ Հովազն ասում է. «Երեկ նույնպես իմ սուտ խոսելու օրերից մեկն էր»: Ի՞նչ օր է այսօր։

(A) հինգշաբթի (B) ուրբաթ (C) շաբաթ (D) կիրակի (E) երկուշաբթի

Խնդիր 2

Արթուրը խնայողություններ է անում նոր հեծանիվ գնելու համար: Հեծանիվն արժե 45,000 դրամ: Նա ամեն շաբաթ խնայում է իր գրպանի գումարի 1/4-ը, որը կազմում է 1,500 դրամ: Քանի՞ շաբաթ պետք է խնայի Արթուրը հեծանիվը գնելու համար:

30 Շաբաթ

Խնդիր 3

Թաղամասի բնակիչները ցանկանում են իրենց շրջակայքում տնկել ծառեր: Յուրաքանչյուր ծառ արժե 3,000 դրամ, իսկ տնկելը՝ ևս 1,500 դրամ: Եթե թաղամասի 40 բնակիչներից յուրաքանչյուրը հանգանակի 2,000 դրամ, քանի՞ ծառ կարող են տնկել:

17 Ծառ

• Պատմի՛ր Համո Սահյանի մասին քո գտած հետաքրքիր պատմությունը:

 

• Կազմի՛ր հետաքրքիր հարցեր (5 հարց) Սահյանի, նրա ստեղծագործությունների, գրականության մասին:

1. Ինչո՞ւ է Սահյանի ստեղծագործություններում բնությունը կարևոր դեր խաղում:
2. Ո՞ր գրական միջոցներով է Սահյանը ընդգծում իր հայրենասիրությունը:
3. Ինչպիսի՞ լեզվամտածողություն ու պատկերային աշխարհ ունի Սահյանը՝ համեմատած այլ ժամանակակից գրողների հետ։
4. Ի՞նչ առանձնահատկություններ ունեն Սահյանի մանկական ստեղծագործությունները՝ ի տարբերություն նրա մեծահասակների համար գրված բանաստեղծությունների։
5. Ի՞նչ արժեհամակարգ է փոխանցում Սահյանի գրականությունը ժամանակակից ընթերցողին:

• Ընտրի՛ր որևէ բանատեղծություն Համո Սահյանից և սովորի՛ր:

Համո Սահյան «Ոչինչ չի փոխվի»

Իմ մահով ոչինչ չի փոխվի կյանքում,
Ու չի պակասի աշխարհում ոչինչ,-
Մի լույս կմարի հինգերորդ հարկում,
Կմթնեն մի պահ աչքերը քո ջինջ։

Բայց հավքերն էլի հարավ կչվեն,
Մանուկներն էլի կխաղան բակում,
Կանաչներն էլի ցողով կթրջվեն,
Ծաղիկներն էլի կշնչեն մարգում։

Կվառվի լույսը հինգերորդ հարկում,
Կժպտան նորից աչքերը քո ջինջ,
Իմ մահով ոչինչ չի փոխվի կյանքում,
Եվ չի պակասի աշխարհում ոչինչ։

• Ընտրածդ բանատեղծությունից դու՛րս գրիր անծանոթ բառերը, բացատրի՛ր և սովորի՛ր:

Ուղիղ և հակադարձ համեմատականություններ

Երկու մեծություններ կոչվում են ուղիղ համեմատական, եթե մեծություններից մեկը մի քանի անգամ մեծացնելիս (փոքրացնելիս) մյուսը մեծանում է (փոքրանում է) նույնքան անգամ:

Դիցուք մեկ գրիչն արժե 100 դրամ: Ապա երկու գրիչները կարժենան 200 դրամ, երեք գրիչները կարժենան 300 դրամ և այլն: Ստանում ենք հետևյալ աղյուսակը՝

Գրիչների քանակը (հատ)	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Գրիչների արժեքը (դրամ)	100	200	300	400	500	600	700	800	900	1000

Նկատում ենք, որ գրիչների քանակը մի քանի անգամ ավելացնելիս դրանց արժեքն ավելանում է նույնքան անգամ: Սա նշանակում է, որ գրիչների արժեքն ուղիղ համեմատական է դրանց քանակին:

Երկու մեծություններ կոչվում են հակադարձ համեմատական, եթե մեծություններից մեկը մի քանի անգամ մեծացնելիս մյուսը նույնքան անգամ փոքրանում է:

Օրինակ․

Դիցուք մեքենան հավասարաչափ շարժվելով պիտի անցնի 600 կիլոմետր: Եթե նա շարժվի 60 կմ/ժ արագությամբ, ապա այդ ճանապարհը նա կանցնի 10 ժամում: Իսկ եթե նա ավելացնի արագությունը և շարժվի 100 կմ/ժ արագությամբ, ապա ժամանակը կպակասի և այդ ճանապարհը նա կանցնի 6 ժամում:

Կազմենք հետևյալ աղյուսակը՝

Ծախսած ժամանակը (ժամ)	20	10	5
Արագությունը (կմ/ժ)	30	60	120

Աղյուսակից երևում է, որ արագությունը երկու անգամ մեծացնելիս ժամանակը երկու անգամ պակասում է: Սա նշանակում է, որ մեքենայի արագությունը և ծախսած ժամանակը հակադարձ համեմատական մեծություններ են:

Առաջադրանքներ․

1)Գնացքը հաստատուն արագությամբ 6 ժամում անցավ 480 կմ։ Քանի՞ կմ էր անցել գնացքն առաջին 2 ժամում։

480:6=80

80×2=160

2)100 գ լուծույթը պարունակում է 4 գ աղ։ Որքա՞ն աղ է պարունակում 300 գ այդպիսի լուծույթը։

3×4=12

 

3)Երկու քաղաքների միջև եղած հեռավորությունն առաջին գնացքն անցավ 3 ժամում 80 կմ/ժ արագությամբ։ Քանի՞ ժամում երկրորդ գնացքը կանցնի նույն հեռավորությունը 60 կմ/ժ արագությամբ։

80×3=240

240:3=4

4)8 մ մահուդն արժե այնքան, որքան 63 մ չիթը։ Քանի՞ մետր չիթ կարելի է գնել 14 մ մահուդի փոխարեն։

14×63:8=110,25

5)Ապրանքատար գնացքը 80 կմ/ժ արագությամբ անցավ 720 կմ։ Նույն ժամանակամիջոցում ի՞նչ հեռավորություն կանցնի մարդատար գնացքը, որի արագությունը 60 կմ/ժ է։

720:80=9

9×60=540

6)Բալի մուրաբա եփելու համար 6 կգ մրգի հետ վերցնում են 4 կգ շաքարավազ։ Քանի՞ կգ շաքարավազ պետք է վերցնել 12 կգ մրգի դեպքում։ 8

 

7)4000 գ լուծույթը պարունակում է 80 գ աղ։ Որքա՞ն աղ է պարունակում այդ լուծույթի 200 գրամը։

4000:80=50

200:50=4

8)5 ներկարար կարող են ցանկապատը ներկել 8 օրում։ Քանի՞օրում նույն ցանկապատը կարող են ներկել 10 ներկարարը։

 

8:2=4

 

9)Մի շոգ օր 6 հնձվոր 8 ժամում խմեցին մի տակառիկ թան։ Պետք է իմանալ, թե քանի՞ հնձվոր 3 ժամում կխմեն նույն մեկ տակառիկ թանը։

6:2=2

8×2=16

 

Ես գնացի անցյալ և տեսա  Վարդան Մամիկոնյանին և հարցրեցի թե ինքը ոնց է ուժեղացրել Հայաստանը նա պատասղանեց որ նա  մենակ չի ուժեղացրել նրան օգնել էն մարտիկները   ես մեկ ուրիշ  հարց տվեցի նա ոնց է  կռվել Պարսիկների հետ նա պատասղանեց որ այդ  ճակատամարտը եղավ որ փրկի Հայաստանը ու ինքը ինձ ասեց, որ Հայաստանից կարեոր բան չկա։

Ի՞նչ է նշանակում «հեղուկները հոսուն են» արտահայտությունը: Ո՞րն է հոսունության հետևանքը:
Հեղուկի առանձին մասերը կարող են իրար նկատմամբ շարվել։ Հոսունության հետևանքը այն է, որ հեղուկների ձևափոխությունը շատ ճիգ չի պահանջում։
Ինչու՞ է հավասարակշռության վիճակում հեղուկի ազատ մակերևույթը հորիզոնական:
Հավասարակշռության վիճակում հեղուկի ազատ մակերևույթը միշտ հորիզոնական է հեղուկի հոսունության հետևանքով:
Հեղուկի ճնշման ուժերը միշտ ուղղահայաց են պինդ մարմնի հետ հեղուկի հպման մակերևույթին։ Ինչու՞:
Որովհետև եթե հեղուկի ճնշման ուժերը ուղղահայաց չլինեն պինդ մարմնի հետ հեղուկի հպման մակերևույթին, ապա հեղուկը չի մնա հավասարակշռության մեջ։
Բերեք հեղուկի ճնշման ուժերի դրսևորման մի քանի օրինակ:
Եթե ջրի բաց ծորակը մատով փակենք, ապա մատի վրա կզգանք ջրի ճնշման ուժի ազդեցությունը:
Լողորդների ականջները ցավում են մեծ խորությամբ սուզվելիս: Այդ ցավը ջրի ճնշման ուժի ներգործության հետևանք է:
Ինչպե՞ս կհիմնավորեք, որ հեղուկի առանձին մասերը փոխազդում են ճնշման ուժերով:
Օրինակ ՝ եթե հեղուկի մասը հեռացնենք, ապա հեղուկի մնացած մասը փոխազդելու է առաջացած խոռոչի մակերևույթին հավասարակշռությունը պահելու համար։
Ի՞նչ բնույթ ունեն հեղուկի ճնշման ուժերը։ Ինչո՞վ են պայմանավորված: Ինչպե՞ս են բաշխված ճնշման ուժերը հեղուկում:
Հեղուկի ճնշման ուժերը իրականում առաձգական ուժերն են, որոնք ծագում են հեղուկի սեղմման ժամանակ։
Ինչու՞ են հեղուկներն անվանում «անսեղմելի»:
Սեղմվածությունը, նույնիսկ շատ մեծ ճնշման ուժերով ներգործելիս, աննշան է, ինչի պատճառով էլ հեղուկներին գործնականում համարում են «անսեղմելի»:
Ի՞նչ է հեղուկի ճնշումը: Գրեք հեղուկի ճնշման բանաձևը: Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում հեղուկի ճնշումը:
Հեղուկի ճնշումը հեղուկի հետ պինդ մարմնի հետ հպման մակերևույթի որևէ տեղամասի վրա ազդող ճնշման ուժի հարաբերությունն է այդ տեղամասի մակերևույթի մակերեսին։
p = F/S
Հեղուկի ճնշումը արտահայտվում է Պասկալի միջոցով։

Լրացուցիչ ախատանք, պատասխանել հարցերին

1․Արտաքին ի՞նչ կառուցվածքային առանձնահատկություններ ունեն սողունները, ի՞նչով են նրանք տարբերվում ձկներից։
Ի տարբերություն ձկների սողունները շնչում են միայն թոքերով, հետևաբար չի մասնակցում շնչառությանը։ Նրանց մաշկը չոր է և պատված եղջերավոր թեփուկներով։
2․Հայաստանում տարածված ի՞նչ սողուններ են ձեզ հայտնի։ Բերել մի քանի օրինակ։
Գյուրզա, Դարևսկու վահանագլուխ իժ, միջերկրածովյան կրիա, կասպիական կրիա։

3․Ո՞րտեղ են տարածված սողունները։
Սողունները տարածված են արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում, անապատներում, անտառներում, ծովափերում։

Որո՞նք են քիմիական արդյունաբերության զարգացման նախադրյալները:
Տեղաբաշխման արդյունավետությունը, հումքային բազան, գիտատեխնիկական առաջընթացը։
Ի՞նչ դեր ունի քիմիկան արդյունաբերությունը տնտեսության մեջ:
Քիմիական արդյունաբերությունը մեքենաշինության և էլեկտրաէներգետիկայի հետ մեկտեղ գիտատեխնիկական առաջադիմությունն ապահովող ճյուղերն են:
Ճյուղի բազմատեսակ արտադրանքը լայնորեն օգտագործվում է արդյունաբերության տարբեր ճյուղերում, գյուղատնտեսության մեջ, տնտեսության այլ բնագավառներում և կենցաղում։
Ի՞նչ տեղաբաշխման առանձնահատկություններ ունի սննդի արտադրության տեղաբաշխումը:
Արագ փչացող հումք մշակող ձեռնարկությունները տեղաբաշխվում են հումքի աղբյուրների մոտ։ Միևնույն ժամանակ, դրանցից պատրաստված
արտադրանքը հարմար է երկարատև պահպանման և տրանսպորտային փոխադրման համար: